Peer Hultberg: Preludes
Uit het Deens vertaald door Gerard Cruys ; met een nawoord van Henk van der Liet.
Paperback. - 268 p. - ISBN 978 94 90035 00 6. - Verschenen september 2012
Hultberg: een ware spion van de ziel
Preludes is gebaseerd op de kinderjaren van Frédéric (Fryderyc) Chopin (1809-1849) maar is veel méér dan de zoveelste, al dan niet geromantiseerde, biografie van dit muzikale genie. Op een unieke, indringende manier volgt de schrijver Chopins ontwikkeling van pianistisch wonderkind, dat als ‘de Mozart van Warschau’ de high society vermaakt, tot aanstaand gymnasiast met toenemend besef van eigen kunstenaarschap. We volgen hem zelfs al dicht op de huid als hij nog maar een jaar oud is.
Peer Hultberg biedt de lezer geen traditionele historische roman maar een caleidoscopische collage van korte, chronologisch geordende tekstfragmenten. De eigen stem van
Chopin-als-kind (‘kleine Fryc’) vervlecht zich daarin met de ‘stemmen’ of ‘taalflarden’ van anderen. Het hele milieu van de ouders, van gravin, buurvrouw en pianoleraar tot dienstmeid, klinkt
mee. De zorg om het dagelijks bestaan, bijgeloof, angsten, ongemakken, roddels en wijze lessen strijden in dit orkest van stemmen om de voorrang. Ook belerende fragmenten, regelrecht aan
stichtelijke leesboekjes ontleend, spelen mee; soms suikerzoet, dan weer ijzingwekkend van toon.
Als een ware spion van de ziel heeft de schrijver al die verschillende stemmen afgeluisterd. Zonder commentaar worden ze via het bewustzijn van de kleine Chopin aan de lezer
doorgegeven, waardoor die zich direct in vertrouwen genomen voelt. Zo beleven we van dichtbij hoe dit gevoelige kind langzaam zijn eigen identiteit afbakent tegenover de wereld van de
volwassenen, een wereld vol verwarrende tegenstrijdigheden, die soms geestig te kijk worden gezet.
Peer Hultberg schenkt de lezer met dit meerstemmige meesterwerk van 377 virtuoze ‘preludes’ een zeldzame leeservaring. Een kinderziel en een muzikaal genie in wording maar ook
een heel tijdperk heeft hij ons wonderlijk nabij gebracht.
Over Peer Hultberg
De Deense schrijver Peer Hultberg (1935-2007) was slavist en psychoanalyticus. Hij studeerde Frans, muziek en Slavische talen in Kopenhagen, promoveerde in Londen op de Poolse schrijver Wacław Berent en doceerde Poolse literatuur in Londen en Kopenhagen. Hij vertaalde o.a. Witold Gombrowicz en brieven van Chopin. Later studeerde hij aan het C.G. Jung-Institut in Zürich. Hij woonde en werkte jarenlang als psychoanalyticus in Frankfurt am Main en Hamburg.
Centraal in Hultbergs oeuvre staan naast Preludes (1989) zijn doorbraak Requiem (1985) en De stad en de wereld (1992). Preludes werd in 1990 genomineerd voor de European Novel of the Year Award. De stad en de wereld werd bekroond met de Prijs van de Deense critici (1992) en met de Literatuurprijs van de Noordse Raad (1993). In 2001 ontving Hultberg de Hubert-Fichte-Preis van de stad Hamburg; in 2004 de Grote Prijs van de Deense Academie, de belangrijkste literaire prijs van Denemarken. Postuum verscheen zijn aangrijpende Brief, waarin hij afrekent met zijn adoptiefmoeder; dit werk is wel beschreven als een pendant van Kafka’s Brief an den Vater.
Het werk van Hultberg is in vele talen verschenen; Preludes vormt voor Nederland de eerste kennismaking met het werk van deze grote Deen van onbetwist internationaal formaat.
Het soort boeken dat hij schreef [is] niet moeilijk toegankelijk en hij verdient het om meer gelezen te worden. Jan Kjærstad
… een van de eigenzinnigste stemmen uit de Scandinavische literatuur. Neue Zürcher Zeitung
Recensiecitaten
... heel beeldend en meeslepend... Jan de Kater in zijn recensie voor Literair Nederland. Klik op de afbeelding om naar de betreffende pagina te gaan.
... een van de mooiste beschrijvingen van de kindertijd die ik ken. Upsala Nya Tidning
Zijn best geslaagde boek is naar mijn mening Preludes […]. Daarin is hij het meest persoonlijk aanwezig. Jens Smærup Sørensen
...meesterlijk vormgegeven verrassing... een wel heel speciale ontdekkingsreis... Opus Klassiek Lees meer...
… alleen al qua taal, in de ruimste betekenis van het woord, kan er in de moderne Deense literatuur niemand aan hem tippen. Berlingske Tidende
Hij heeft een uitgesproken oor voor spreektaal ... Anders Juhl Rasmussen
Het taalgebruik speelt een hoofdrol; [de schrijver] vermijdt volzinnen en hanteert liever een stroom van (onder)bewuste gedachtegangen. Deze gedurfde benadering biedt voordelen: zo weet Hultberg de frustraties van een onmondig kind perfect van binnen uit te exploreren. NBD|Biblion
Hij gebruikt spreektaal maar is hoogst literair, en dat levert een schitterende spanning op. Kristina Nya Glaffey
… een schrijver van Europees formaat, wie het gelukt is de verloren gegane eenheid van de wereld als literair werk te reconstrueren. Jury Hubert-Fichte-Preis
...een pointillistische mozaïek, waarvan het uitzicht verandert al naargelang de lichtinval ... Een sterrenhemel aan geluiden... een subtiele beschrijving van de ontwikkeling van een kind, waar ook ter wereld. Lucas Huybrechts in zijn recensie voor cobra.be. Klik op de afbeelding om naar de betreffende pagina te gaan.
Nawoord door Henk van der Liet
EEN PARTITUUR VOOR MEERDERE STEMMEN
Over het oeuvre van Peer Hultberg
Dat de boekwinkels tegenwoordig vol liggen met vertalingen van Scandinavische thrillers, krimi’s en andere ‘spannende boeken’ wil nog niet zeggen dat het Nederlandse lezerspubliek ook écht een representatieve indruk krijgt van wat zich afspeelt in het literaire Noorden. Vooral wat modernere, grensverleggende schrijvers hebben het vaak niet gemakkelijk om buiten hun eigen taalgebied gehoor te vinden. Dat geldt zelfs voor een belangrijke auteur als Peer Hultberg (1935-2007). Sinds het midden van de jaren 60 staat hij bekend als een van de grote vernieuwers van het Deense proza en wordt zijn werk ook internationaal zeer gewaardeerd. Gelukkig wordt hij met deze vertaling van Preludes nu ook voor de Nederlandse lezer toegankelijk. Lees het complete nawoord...
Fragmenten
Enkele fragmenten uit Preludes. Van belang onder meer vanwege de tekst dividers (zie Waterblog) maar ook vanwege het horloge van de omslag en natuurlijk een indruk van de stijl.
Preludes door een pianist bekeken
Roelof de Jong schreef een uitgebreide bespreking van Preludes van Peer Hultberg, waarin ook de muzikale aspecten aan bod komen.
Het is heel boeiend om te lezen over de kinderjaren van “Fryc”, de “Mozart van Warschau”, met die raak getroffen typeringen van de normen en waarden van het gezin waarin hij opgroeide, en de piano die hem steeds meer fascineert. Wat gaat er om in het hoofd van een wonderkind, en hoe gaat dat onvermijdelijk botsen met de gewoontes van de gegoede Poolse burgerij in het begin van de 19e eeuw? De flarden van gesprekken en gedachten die elkaar in een beknopt en snel tempo opvolgen in het boek lijken te zijn opgevangen luisterend van achter een deur. Want vooral in die tijd bleven veel gesprekken en gedachten binnenskamers. Lees verder...
Het horloge van de omslag
Gouden horloge, na een optreden van het wonderkind Frédéric Chopin aan hem geschonken door de Italiaanse operazangeres Angelica Catalani. Courtesy Chopin Museum, Warschau.
Dit horloge wordt beschreven in de roman Preludes (zie Fragmenten, p.
242-243). Angelica Catalani zou in 1849, bijna vier maanden vóór Chopin, sterven, net als hij in Parijs, maar aan de cholera.
Meer lezen
Merete Stistrup Jensen signaleert genre-vernieuwende aspecten in Deense historische romans. Ze behandelt voornamelijk Preludes en de roman over Madame Tussaud van Dorrit Willumsen (Marie: roman over het leven van Madame Tussaud, Ned. vert. door Gerard Rasch, 1986) Lees de Franse tekst (met samenvattingen in het Frans en Duits).
Maria Krysztofiak, “Die Denkwürdigketen eines jungen Genies : zu Peer Hultbergs Chopinroman 'Präludien'”. In: Folia Scandinavica vol. 3, poznan 1996.
Citaat:
Man liest den Roman von Hultberg als ein Ringen mit den eigenen Kindheitskomplexen des Autors und des Lesers zugleich. Kinder haben eben, abgesehen von der Epoche in der sie leben und aufwachsen, ihr eigenes Universum, jedes Kind ist in sich ein Genie, scheint Hultberg zu sagen wollen, aber nicht aus jedem Kind wird künftig ein Chopin. Warum denn so sei, versucht Hultberg in seinem Roman zu erzählen. Die Antwort ist nicht direkt formuliert, sie ist mehr in den Zwischenzeilen zu lesen.
Meer links
Print Friendly